Os alumnos de 4.º de ESO de Francés renden tributo a autores ourensáns

Con motivo da participación no proxecto “Autores ourensáns no Día das Letras Galegas”, levado a cabo pola Deputación provincial de Ourense, os alumnos de Francés de 4.º de ESO descubriron de primeira man as dificultades que entraña a tradución de textos literarios e científicos. 

Os textos obxecto de tradución foron un fragmento de “As Herbas de San Xoán”, de Vicente Risco e o poema Cántiga, de Curros Enríquez. 

Velaquí o resultado e os correspondentes comentarios tradutolóxicos. 

TRADUCIÓN AO FRANCÉS DO FRAGMENTO DE

« AS HERBAS DE SAN XOÁN », DE VICENTE RISCO

« LES HERBES DE LA SAINT JEAN »

“C’est un coutume typique de la Galice de ramener des fleurs et des herbes différentes pendant la nuit de la Saint Jean, les mettre dans l’eau et les laisser dans l’eau pour qu’elles s’imprègnent de la bruine de cette nuit afin qu’on se lave le lendemain matin dans cette eau. Les herbes qu’on ramène à cet usage sont : les herbes de la saint-Jean, les gantières ou péterolles (digitale), fenouil ou visnage, l’adénocarpe, la fougère mâle, thymèle, feuilles du Noyer, feuilles de l’aulne ou vergne, iris des marais, sureau, mauves, artemisia, arzais¹, rosas de nabo¹, ágramo¹, herbas de San Pedro¹, rosas de sábrego¹, griffes de loup, herbe royale (matricaire), feuilles de chêne, romarin, l’immortelle, rosiers. »

¹N. del T. : planta característica da rexión de Galicia que non conta cunha equivalencia en francés.  

TRADUCIÓN AO FRANCÉS DO POEMA “CÁNTIGA” DE CURROS ENRÍQUEZ

POÈME CHANTÉ

Dans le jardin une nuit assise sous le reflet de la lumière claire de la lune une fillette pleurait sans relâche le dédain d’un bel homme ingrat. Et la pauvre, au milieu des pleures, disait : « Je n’ai plus personne dans ce monde ; je vais mourir et mes yeux ne voient pas les petits yeux de mon doux bien ». Ses échos de mélancolie marchaient sur les ailes du vent,             et le regret             répétait : « Je vais mourir et mon bien ne vient pas ! » Loin d’elle, debout sur la poupe d’une légère noir vapeur, émigré, vers l’Amérique, va le pauvre, malheureux amoureux.

Et en regardant les gentilles hirondelles vers la terre qu’il laisse traverser : « Si seulement je pouvais faire demi-tour –pensait-il-, Si seulement je pouvais avec vous m’envoler !... Mais les oiseaux et le navire s’ enfouissaient sans entendre ses amers regrets ;             seulement les vents             répétaient ; « Si seulement je pouvais avec vous m’envoler ! » Des nuits claires, d’arômes et lune, depuis, quelle tristesse vous hébergez ceux qui ont vu une fillette pleurer, ceux qui ont vu un bateau s’en aller !... D’un amour céleste, véritable, il ne reste que de larmes la preuve,             une grotte             dans un rocher et un cadavre au fond de la mer.

COMENTARIO TRADUTOLÓXICO

Para realizar a tradución ao francés do poema Cántiga e do fragmento de As herbas de San Xoán, de Vicente Risco (ámbolos dous redactados en galego) levouse en cabo, en primeiro lugar, unha análise textual dos ditos documentos, co fin de coñecer as súas características máis relevantes e determinar que estratexias se deben adoptar para unha tradución axeitada. Tras esta primeira toma de contacto, procedeuse a examinar con detalle cada problema de tradución derivado destes documentos. A continuación, expóñense as principais dificultades de tradución xurdidas neste proceso, xunto coas solucións tradutolóxicas que se propuxeron para o seu transvasamento ao francés e as pautas e xustificacións pertinentes. 

1.º TEXTO

Tradución do poema Cántiga, de Curros Enríquez. 

Dende o punto de vista do xénero textual, trátase dun texto literario escrito en verso, en particular, pertencente ao subxénero da poesía. As dificultades de tradución máis relevantes xurdidas na tradución deste texto pódense clasificar en dous tipos: aspectos formais e estruturais e aspectos lingüísticos.

FORMAIS

Debemos ter en conta que unha poesía é un tipo de texto que presenta tres elementos particulares que o diferencian claramente doutros textos: a rima, o rimo e a métrica. Dada a grande dificultade que implica trasladar ao francés a mensaxe expresada polo autor conservando as mesmas características formais (o mesmo n.º de sílabas dos versos, o mesmo tipo de rima, etc.), decidiuse sacrificar estes últimos elementos a prol de respectar e transmitir o contido do mesmo.

Con todo, naqueles casos en que había varias propostas de tradución posibles, elixiuse aquela que respectaba o contido e mais a rima ou algún outro elemento formal, como é o caso do final do verso n.º 30, para o cal había o termo “partir” et “s’en aller” como posibles tradución de “marchar”. Así pois, optouse polo verbo “s’en aller” posto que rima coa última palabra do verso anterior, “pleurer”, de maneira que se contribúe a preservar a sonoridade do poema.

En canto á estrutura sintáctica, aínda que esta é máis ríxida en francés que en galego, intentouse conservar, na maioría dos casos, a alteración da orde sintáctica que se aprecia no poema escrito en lingua orixinal, co fin de conservar, unha vez máis, o efecto rítmico do texto.

LINGÜÍSTICOS

Luar: como este termo galego non conta cunha equivalencia perfecta en francés, foi traducido polo substantivo “lumière” (“luz”) e un modificador, “de la lune” (“da lúa”) que completa o concepto transmitido polo substantivo.

Coitada: este vocábulo ten unhas connotacións afectivas particulares en galego, que non transmite a posible tradución “malheureuse”. Por esta razón, optouse pola palabra “pauvre” que expresa mellor ese sentimento de estima.

Voar: para a tradución deste termo atopáronse dúas propostas: “voler” “m’envoler”. Elixiuse a segunda opción xa que ademais de ter a acepción de “voar” en francés tamén ten o sentido de “fuxir”, o cal se considerou que se axustaba moi ben á mensaxe que pretende transmitir o autor nestas liñas.

 

2.º TEXTO

Tradución do fragmento de As herbas de San Xoán, de Vicente Risco.

Dende o punto de vista do xénero textual, trátase dun texto literario escrito en prosa. Se ben é certo que o rexistro do texto non é formal, obsérvase a presenza dun vocabulario especializado, pertencente ao campo da bioloxía (máis concretamente, a botánica) que xerou certas dificultades de tradución.

Este foi, pois, o obstáculo principal no transvasamento ao francés deste texto, xa que esixiu unha exhaustiva documentación en ámbolos dous idiomas. As fontes empregadas son de índole diversa, dende dicionarios xerais e especializados, corpus lingüísticos, en especial, o Corpus lexicográfico da lingua galega, da USC, etc. Con respecto a este punto, convén salientar que se comprobou que todas as equivalencias da dita terminoloxía especializada aparecesen en fontes redactadas na lingua de destino (francés) por especialistas no campo da bioloxía.

Esta tarefa non resultou doada, xa que algúns vocábulos fan referencia a plantas tradicionais de Galicia, pero practicamente inexistentes en países francófonos e para os cales non existe unha equivalencia perfecta. É o caso dos termos “arzais”, “rosas de nabo”, “ágramo”, “herbas de San Pedro”, “rosas de sábrego”, para os cales se decidiu poñer unha nota de tradución explicando esta problemática.

En moitos casos, a estratexia de tradución que se adoptou foi recorrer á denominación latina de cada planta para posteriormente realizar unha pescuda a partir de dita denominación e así dar coa equivalencia en francés.